De klanken van de Dolomieten

Gepubliceerd in Trouw, 28 juni 2014

Een flink eind wandelen in de bergen en dan, liggend in het gras, luisteren naar Schönberg. Het festival ‘De geluiden van de Dolomieten’ biedt een bijzondere ervaring.

Ze hebben korte broeken aan, hun wandelschoenen uitgetrokken. De Italiaanse Adriana Zambello (59) en haar twee vriendinnen zitten op kleedjes in de brandende middagzon. Hun nordic walking-stokken staan triomfantelijk rechtop in het gras geprikt naast hen. Ze hebben het gehaald. “We zijn vanochtend om negen uur aan onze wandeling begonnen”, vertelt Adriana. “Nu we er zijn, mogen we ontspannen – er is geen betere manier om dat te doen dan met mooie muziek, en dit prachtige uitzicht”, zegt ze terwijl ze gelukzalig om zich heen kijkt.

Om haar heen, in een vallei in de Noord-Italiaanse Dolomieten nabij Trentino, zitten honderden andere wandelaars op meegebrachte kleedjes. Vanaf de glooiingen van de uitgestrekte vlakte, kijken ze uit op een idyllisch panorama van zowel lieflijk begroeide bergen als kale en steile rotswanden.

“Sommige plaatsen hebben stilte nodig”, spreekt een man vanaf het diepste punt in de vallei de menigte toe. “Bijna honderd jaar geleden speelde zich hier een groot drama af. In de Eerste Wereldoorlog was deze vallei het toneel van vreselijke gevechten tussen Italiaanse en Oostenrijkse troepen.” Er staan slechts twee kleine geluidsboxjes tegenover de enorme vlakte vol mensen, toch hoeft de man geen enkele moeite te doen zich verstaanbaar te maken. Hij herhaalt zijn uitspraak over de stilte die sommige plaatsen nodig hebben. “Hier spreekt de muziek.”

Drie violisten en een cellist nemen plaats op stoeltjes. Ze dragen simpele T-shirts en spijkerbroeken, sommige een rieten hoedje of zonnebril tegen de brandende zon. En bergschoenen. Behoedzaam zetten ze een stuk in van de componist Arnold Schönberg. De muziek dringt zich niet aan je op. Ondanks het simpele microfoontje dat voor hen staat, klinkt de muziek onversterkt. Alsof de muzikanten niet op een open vlakte, maar in je eigen huiskamer spelen.

Dit zijn de ‘geluiden van de Dolomieten’. Ieder jaar organiseert het festival I Suoni delle Dolomiti van eind juni tot eind augustus concerten in de bergen: van klassiek tot jazz en wereldmuziek, van singer-songwriters tot koren. Om er te komen moeten de bezoekers – én de muzikanten – een flink eind door de bergen wandelen. Het festival wil zo de liefde voor natuur, wandelen en muziek verenigen. Voor de echte diehards zijn er ook concerten bij zonsopgang.

Op dit festival dus geen kraampjes waar bier wordt verkocht, zelfs geen ‘punt’ waar je water kunt krijgen. Geen ticketoffice – de concerten zijn gratis – geen podium, geen Dixi-toiletten. In de vallei staat een simpel partytentje, náást de muzikanten, voor als het zou regenen. Dan zouden de muzikanten daaronder zitten, en de luisteraars zouden er in even grote getalen zijn, zittend in het gras. Deze bezoekers zijn niet het type dat kijkt op een buitje meer of minder. Ze zouden blijven zitten, je zou de regen horen.

Nu hoor je de krekels en de wind, samen met de violen. Sommige mensen liggen met hun ogen dicht in het gras, anderen zitten rechtop te mediteren in kleermakerszit. Een man buigt zich voorover om de bek van zijn hond dicht te houden. Het is opvallend hoe stil het is. De laatste toon van het eerste muziekstuk kun je letterlijk horen wegsterven, alsof je hem volgt de diepte van de Dolomieten in. Het lijkt extra lang te duren voor de vallei na het eerste nummer het applaus inzet – niet omdat de mensen niet weten dat het stuk is afgelopen, maar omdat ze de stilte nog even voor zichzelf willen houden.

De stilte is ongelooflijk belangrijk, legt de leider van het muziekgezelschap Mario Brunello later uit. “Daarmee doel ik niet op de voor de hand liggende reden dat je zonder stilte de muziek niet hoort. Ik bedoel: stilte is de zuurstof van muziek. Het zijn de pauzes tussen de noten die de muziek maken. In een vallei als dit gaat die stilte nog dieper, de muziek krijgt een nieuwe betekenis. Bovendien is de akoestiek hier fantastisch.”
Het concert in de vallei is voor Brunello en zijn collega’s de afsluiting van een driedaagse hike door de Dolomieten. Als onderdeel van I Suoni delle Dolomiti trok Brunello en zijn strijkersgroep samen met twintig andere bergbeklimmers langs de forten, patrouilleposten en loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog.

Anna Fronza (71, korte haren, ferme stappen) was mee met Brunello’s tocht, vertelt ze na het concert. “Ik kende de muziekstukken dus al, want de muzikanten moesten onderweg natuurlijk repeteren. Daarvoor kozen ze de meest bijzondere locaties uit. We stopten, zij klapten hun stoeltje uit en begonnen te spelen. Het was magisch.” Brunello: “De pure lucht, de prachtige panorama’s, en de beladen geschiedenis – je hoort het allemaal terug in de muziek.” Hij grinnikt. “Maar het was ook heel zwaar. Probeer maar eens een berg te beklimmen met een cello op je rug.”