‘Assad moet het gevoel krijgen dat de hele wereld meekijkt’

Gepubliceerd in Daily Matters, maart 2014

Bij de 22-jarige studente Ala’a Basatneh staat alles in het teken van de Syrische revolutie. Of ze nu op een rondvaartboot door de Amsterdamse grachten vaart, een hersenschudding heeft, of jarig is – ‘het gaat niet om mij, het gaat erom dat daar nu, nu, nú activisten sterven in hun strijd voor vrijheid.’

In het overvolle programma van de activisten die te gast zijn op het Movies that Matter festival zit één rustpunt: een rondvaart door de Amsterdamse  grachten. De zon schijnt. Er is ‘koffie, thee, maar ook Merlot en Chardonnay’, roept de hostess om. De activisten maken foto’s van de grachtenpanden, en kletsen druk met elkaar. Dit is het enige moment dat Ala’a Basatneh even ‘vrij’ is, heeft haar contactpersoon op het festival verteld. Ala’a heeft bovendien een hersenschudding en moet het eigenlijk rustig aan doen. Het zou daarom fijn zijn als het interview niet te lang zou duren, laat de contactpersoon weten. Het is namelijk óók nog Ala’a’s verjaardag vandaag.

Ala’a zelf schudt ferm haar hoofd. “Verjaardag, rondvaart, uitrusten – daarvoor ben ik niet hier”, is het eerste wat ze zegt. Ze komt even vastberaden over als in de documentaire #chicagoGirl, die toont hoe zij vanuit haar slaapkamer in een buitenwijk van Chicago achter haar laptop de Syrische revolutie coördineert. Via Facebook en Twitter organiseert ze demonstraties, ze brengt verschillende protestgroepen met elkaar in contact, ze stippelt met GoogleMaps ontsnappingsroutes uit voor de demonstranten, deactiveert op verzoek Facebookaccounts van opgepakte activisten, en zet beeldmateriaal van demonstranten online. Dag en nacht is Ala’a met haar laptop en haar iPhone in de weer: tijdens de les, tijdens het eten, in de auto. Voor uitgaan, hobby’s, of een sociaal leven heeft ze geen tijd. Alles in het teken van de revolutie.

‘Je stelt de verkeerde vragen’
“Ik weet dat de documentaire een verhaal vertelt, en dat ik de hoofdpersoon van dat verhaal ben”, zegt ze. “Maar ik probeer zo veel mogelijk de focus niet op mij te leggen. Het moet gaan over de heroïek van de activisten ‘on the ground’ in Syrië.” Het is geen valse bescheidenheid, ze heeft het van begin af aan gezegd. Filmmaker Joe Piscatella benaderde Ala’a in 2011 nadat hij een klein krantenberichtje had gelezen over de 19-jarige studente die op Facebook een doodsbedreiging had ontvangen van het Syrische regime wegens haar online activiteiten. Tijdens het eerste gesprek met Piscatella kapte Ala’a hem al snel af: “Je stelt de verkeerde vragen”, beet ze hem toe. “Ja”, zegt Ala’a nu. “Hij wilde allemaal dingen weten over activisten in het buitenland die door Syrië werden bedreigd. Maar daar gaat het niet om! Het gaat om de strijd in Syrië.” Ze kijkt even om zich heen. “Alles wat uit de documentaire voortkomt, zoals dit, gebruik ik als instrument om de Syrische activisten in de schijnwerpers te zetten.”

Aangezien journalisten Syrië niet in mogen en het regime glashard ontkent het eigen volk te bombarderen, is het aan de burgerjournalisten om de buitenwereld te laten zien welke gruwelijkheden zich in Syrië afspelen. #chicagoGirl toont hoe dat in z’n werk gaat: Ala’a’s Syrische vrienden filmen met gevaar voor eigen leven protesten en bombardementen, en zetten de filmpjes op YouTube. Ala’a downloadt ze meteen op haar eigen computer, zodat haar vrienden ze van YouTube kunnen verwijderen en de sporen die naar hen leiden, worden gewist. Ala’a maakt gezichten onherkenbaar, schrijft er een Engelse uitleg bij, en zet de filmpjes online. Niet lang daarna zijn zebreaking news bij CNN of Al Jazeera. “Assad moet het gevoel krijgen dat de hele wereld meekijkt”, legt Ala’a uit.

Syrië-moeheid
Internet en social media spelen een cruciale rol in de moderne revoluties. Vroeger moest je het risico nemen naar een demonstratie te gaan waar misschien maar tientallen op afkwamen, nu zie je op Facebook precies wie en hoeveel mensen meedoen: dat moedigt aan. Bovendien kunnen kleine incidenten door internet grootse bekendheid krijgen. Het Tunesische regime viel 28 dagen nadat een filmpje viral ging waarin een fruitverkoper zichzelf uit protest in brand stak. In Egypte was de ‘Revolutie 2.0′ pas 18 dagen gaande toen het regime viel. Maar in Syrië duurt de strijd nu al langer dan drie jaar.

Nee, moedeloos wordt ze daar niet van, zegt Ala’a. “Ik ga er alleen maar harder van werken. Ik weet dat er na al die jaren een Syrië-moeheid is, maar we mogen niet vergeten dat daar nu, nu, nú, mensen sterven in de strijd voor vrijheid.” Toch heeft ook Ala’a haar acties aangepast. “De activisten gaan nu hun vierde jaar in, zij weten waar ze mee bezig zijn. Over de situatie van vrouwen en kinderen hoor je echter bijna niks. Ik besloot dat ik me meer op hen moet richten.”

De hostess van de rondvaartboot begint door de microfoon een verhaal over de Magere Brug, en andere bezienswaardigheden. De activisten luisteren aandachtig, Ala’a buigt zich wat verder over haar tafeltje en gaat op gedempte toon onverstoorbaar verder. “De Syrische vrouwen en kinderen leven onder erbarmelijke omstandigheden in tenten. Natuurlijk help ik mijn vrienden on the ground nog steeds, maar ik heb mijn focus verlegd.”

Gemiste oproep uit Syrië
Het dak van de boot wordt opgeschoven, de opvarenden wenden hun gezicht naar de zon. Ala’a kijkt op haar iPhone. “Geen wifi hier”, zegt ze met een zorgelijk gezicht. “Ik heb een gemiste oproep uit Syrië. Nu weet ik niet wat er aan de hand is.” De hostess zegt iets over de Reguliersgracht. Ala’a draait haar hoofd. “Oh mooi, ja”, mompelt ze afwezig. Dan: “Maar misschien hoef ik me geen zorgen te maken. Het is natuurlijk ook mijn verjaardag, misschien willen ze me gewoon feliciteren.”